Wat is er mis met modelleren?
© 2011 – Joost van der Leij
Als uitgesproken tegenstander van modelleren voel ik me geroepen om te reageren op het artikel “Modelleren: als de één het kan, kan de ander het leren!” in INzicht tijdschrift voor NLP jaargang 13 nummer 2. In dit artikel pleiten Jaap Hollander en Anneke Meijer voor modelleren. Kortweg komt hun standpunt erop neer dat modelleren het midden is tussen imiteren en identificeren en dat als mensen het over problemen bij modelleren hebben dit aan deep trance identificatie ligt in plaats van modelleren. Mijn reactie komt erop neer dat Jaap Hollander en Anneke Meijer het over iets anders hebben dan modelleren en dat de problemen die ik zie met modelleren niets te maken hebben met deep trance identificatie, maar met het modelleren zelf.
Omdat Jaap Hollander en Anneke Meijer geen moeite genomen hebben om de kritiek op het modelleren te lezen, laat staan te verwoorden, geef ik deze hier alsnog weer. Aan modelleren kleven drie bezwaren:
Bijna alles wat de moeite waard is om te modelleren is reeds gemodelleerd.
De meeste mensen die zeggen te modelleren hebben geen idee wat modelleren inhoudt.
Met de activiteit van het modelleren worden onnodige risico's genomen omdat het risico bestaat dat met het model ook onbedoelde onbewuste negatieve bijeffecten worden overgedragen.1
In dit artikel zal ik laten zien dat geen van deze drie bezwaren weerlegd wordt. Sterker nog, je ziet precies deze drie bezwaren in het artikel van Jaap Hollander en Anneke Meijer gedemonstreerd worden.
De definitie van modelleren
Jaap Hollander en Anneke Meijer geven als definitie van modelleren: “het in kaart brengen van menselijke vermogens op een zodanige manier dat andere mensen in staat zijn om het vermogen te leren”. Zij geven zelf al aan dat deze definitie slaat op: “wat is modelleren voor ons?” Hun definitie geeft direct al aan dat het over iets anders gaat dan modelleren, want het uitzoeken van een strategie voldoet op zijn minst ook aan deze definitie. Sterker nog, het uitzoeken van een strategie voldoet veel beter aan deze definitie dan het modelleren. Jaap Hollander en Anneke Meijer hebben dan ook een artikel geschreven over het uitzoeken van strategieën en geen artikel over modelleren, hetgeen mijn tweede kritiekpunt onderstreept: de meeste mensen hebben geen idee wat modelleren inhoudt.
Modelleren is het maken van een model. Bijna nergens spreken Jaap Hollander en Anneke Meijer over een model. Continu gaat het over strategieën. Voorbeelden zijn: “Robert Dilts gemodelleerde Disneystrategie”, “De juiste strategie weten ontslaat je niet van ervaring opdoen door veel te doen.” “Daarom is het van belang om toch de innerlijke strategie in kaart te brengen.” Pas op het einde wordt voor het eerst over een model gesproken en zeggen ze: “Je modelleert dan de expert en maakt een overdraagbaar model”. Kijk, dat is een veel betere definitie van modelleren. Nergens wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen een model en een strategie. Dat is een kwalijke zaak want het vermeende verwijt dat zij claimen te bestrijden is dat “Bandler gezegd heeft dat je hooguit strategieën kunt modelleren.” Als je het daar oneens mee bent, dan moet je dus aantonen dat je iets kan modelleren dat meer is dan alleen een strategie, namelijk een model. Dat je het dan vervolgens bijna alleen maar over strategieën hebt en amper duidelijk maakt wat een model is, ontkracht het hele artikel.
Uiteraard zijn strategieën en een model nauw met elkaar verbonden. Een model is een verzameling strategieën. De in het artikel aangehaalde Robert Dilts zegt het als volgt: “Een van de doelen van het modelleringsproces is om een verzameling van transformaties te vinden die compleet genoeg is zodat een juist en bruikbaar uitdrukken van de deep structure bereikt kan worden.”2 Hier wordt meteen duidelijk waarom de definitie van Jaap Hollander en Anneke Meijer over iets anders gaat dan over modelleren. Modelleren heeft onder andere ten doel om een verzamelingen strategieën (Robert Dilts noemt ze transformaties) te vinden die compleet genoeg is zodat de deep structure van de expert goed tot uitdrukking is gebracht. Kern hierbij is dat modelleren gaat over volledigheid en de deep structure. Het artikel rept nergens over de deep structure en in die zin kunnen we het ook als een oppervlakkig artikel beschouwen.
Wat is modelleren?
Het moge duidelijke zijn dat het artikel van Jaap Hollander en Anneke Meijer alleen gaat over het uitzoeken van hooguit enkele strategieën en dat er geen volledigheid nagestreefd wordt. Ook ontbreekt een goede beschrijving van hoe het modelleringsproces in zijn werk gaat. Je krijgt iets dat op een stappenplan lijkt, maar geen enkele beschrijving van wat je tijdens zo'n stappenplan concreet doet. Met regelmaat wordt er opgesomd wat er allemaal bij het modelleren komt kijken, maar nergens wordt beschreven hoe het proces eruit ziet. Er wordt niets gezegd over de deep structure. De vraag komt dan op: hoe gaat modelleren dan wel in zijn werk?
Het proces is veel eenvoudiger dan gesuggereerd wordt. De moeilijkste stap is het vinden van een expert. Dat wil zeggen iemand die ergens excellent gedrag in vertoont. En niet zo maar excellent gedrag, maar excellenter gedrag dan het beste model dat we tot nu toe gevonden hebben. Jaap Hollander en Anneke Meijer nodigen je uit om de modelleringsverslagen van hun NLP opleiding er op na te slaan en ik ondersteun die oproep. Zodra je daar doorheen kijkt, zie je meteen hoe groot mijn eerste bezwaar is. Er worden allerminst experts gemodelleerd. Het is niet voor niets dat deze enorme verzameling modelleringsverslagen geen enkel praktisch nut met zich meebrengt. Als je jezelf concreet iets excellents wil aanleren dan heb je niets aan deze verslagen.
Het zijn ook geenszins modelleringverslagen die aangeven wat het oude model was en hoe deze nieuwe modellering een verbetering is ten opzichte van het oude model. Als een nieuw model slechter is dan het oude model, dan gebruik je toch het oude model? De waarheid is dat helemaal niemand deze modelleringsverslagen gebruikt. Het gros van alle verslagen gaan over zaken die al lang in de NLP Practitioner opgelost hadden moeten zijn. Als mensen oprecht zo'n vermogen willen aanleren dan geeft dat alleen maar aan hoe slecht de NLP Practitioner opleiding geweest is. Dat kan je de deelnemers niet kwalijk nemen. Maar wel de trainers die hen die opdracht geven of verzaakt hebben de een goede basis te leggen.
Sowieso is het een groot mysterie waar alle topresultaten van het modelleren te vinden zijn. Met regelmaat wordt mij gevraagd of ik een NLP model ken om dit of dat excellent te doen. Over sommige onderwerpen ken ik een goed boek of een goede training, maar er is geen wereldwijd centraal punt waar alle topresultaten van modellering beschikbaar zijn. Voor mij is dat ook overbodig omdat ik modelleren afwijs. Maar als voorstander van modelleren kan je het niet maken om de resultaten niet publiekelijk beschikbaar te maken zodat iedereen ervan kan profiteren. Claimen dat je de wereld verbetert met je modelleringopdrachten zonder daar de resultaten van te kunnen tonen, doet mij te veel denken aan salonsocialisten.
Daar komt bij dat het mij bevreemdt dat de resultaten van al die zogenaamd fantastische modelleringsopdrachten geen weerslag vinden in de NLP opleidingen van Jaap Hollander en Anneke Meijer. Als modelleren werkelijk waarde toevoegt dan is de NLP opleiding van het IEP onder de maat omdat zij deze waardevolle modellen buiten het curriculum houden. Bogen op jarenlange ervaring zonder dat je aan kan geven hoe NLP zich in die jaren ontwikkeld heeft is geen pre. Of, als het klopt wat ik vermoed, als deze modellen allemaal onvoldoende waarde toevoegen aan hun NLP opleiding dan is het proces van modelleren niks meer dan bezigheidstherapie. Het is van tweeën één. In ieder geval is duidelijk dat mijn eerste bezwaar ook nog recht overeind blijft staan: bijna alles wat de moeite van het modelleren waard is, is reeds gemodelleerd.
Maar laten we stellen dat we een expert gevonden hebben die ergens beter in is dan het beste wat NLP tot nu toe te bieden had, zodat we terug kunnen naar het onderwerp: wat is modelleren dan wel. Modelleren is het in kaart brengen van het model dat deze expert zo goed maakt. Jaap Hollander en Anneke Meijer melden terecht dat je ook problemen kan modelleren. NLP gaat ervan uit dat als iemand in de problemen zit dat hij een model van de wereld heeft dat hem onvoldoende mogelijkheden biedt om de problemen op te lossen en dat zodra wij dit model weten te verrijken, zodat er wel voldoende mogelijkheden komen, de problemen verdwijnen. En zo is het maar net.
Waar het bij modelleren van excellent gedrag dus om gaat is het model van de wereld zoals dat in de expert zit in kaart te brengen. Het wereldmodel van de expert bestaat uit het totaal van zijn gedrag en alles dat hij daarover te zeggen heeft. Nu merken Jaap Hollander en Anneke Meijer goed op dat als je aan een expert naar zijn expertise vraagt dat hij dingen terugzegt die onvoldoende te begrijpen zijn. Vandaar dat je van alles wat de expert zegt de deep structure in kaart dient te brengen. Pas dan begrijp je wat de expert werkelijk bedoelt te zeggen, maar zo vaak zo slecht verwoordt.
Een voorbeeld van modellering is op zijn plaats. Een van de bekendste voorbeelden komt van Richard Bandler uit zijn werk met golfers. Gevraag naar hoe de expert zo goed kon golven, antwoordde hij dat het cruciaal is om je eerst in te slaan zodat je in de flow komt waarna je de plek waar je de bal wilt hebben vergroot en dichterbij haalt zodat je direct weet hoe je de bal moet slaan. Het kan aan mij liggen maar zo'n antwoord leert mij niets over golf omdat ik de woorden van de golfer op geen enkele manier aan mijn deep structure kan verbinden. Kortom, ik moet aan de slag om de woorden van de golfer terug te brengen tot taal die ik wel kan verbinden aan mijn deep structure.
Terug naar de vijf zintuigen
NLP heeft voor het modelleren een prachtig uitgangspunt en een prima middel. Het middel is het meta-model omdat je daarmee alle overtredingen van de regels van het meta-model in het antwoord van de expert ter discussie kan stellen. Het meta-model is dus inderdaad verbonden aan modelleren zoals Jaap Hollander en Anneke Meijer schrijven, maar is geen resultaat van het modelleren zoals zij beweren. Het model is het eindproduct van modelleren en je kan geen eindproduct gebruiken als middel om het eindproduct te bereiken. Helaas wordt nergens het NLP uitgangspunt genoemd dat zo cruciaal is voor modelleren. Dit uitgangspunt is dat alles wat mensen zeggen en doen op een zinnige manier teruggebracht kan worden tot de vijf zintuigen.
Het is dus nergens voor nodig om zo'n waslijst te geven van alles wat je dient te modelleren en symbolic modelling van metaforen en symbolen slaat dus ook nergens op, want het enige dat je hoeft te doen om te modelleren is alles wat de expert doet en zegt terug te brengen tot het in kaart brengen van wat hij hoort, voelt, ruikt, proeft, en ziet. Daarbij is het inderdaad zaak zoals de auteurs goed opmerken om zowel intern (mentale toestanden) als extern (gedrag) mee te nemen. De kern van het modelleren, die tot mijn spijt alleen als een soort nagedachte in het artikel staat, is het in kaart brengen van alle submodaliteiten. Richard Bandler wordt er weleens van beschuldigd dat het enige dat hij doet werken met submodaliteiten is. Dat is geen verwijt. Dat is een compliment. Want precies daar ligt de magie van NLP. Het enige dat naast het in kaart brengen van submodaliteiten nodig is, zijn de meta-programma's omdat dit filters zijn die eventueel bepaalde informatie wegfilteren waardoor deze informatie ontbreekt in de submodaliteiten. Het hele verhaal over concepten, overtuigingen, symbolen, metaforen en logische niveaus klinkt wellicht mooi voor op de bühne maar verhult de eenvoud van waar het om draait: het in kaart brengen van submodaliteiten.
Er zijn twee manieren om submodaliteiten in kaart te brengen. Of je kan een bepaalde gemoedstoestand nemen en daar dan alle submodaliteiten uitvragen. Of je kan stap voor stap door het proces gaan dat iemand doorloopt wanneer hij zich excellent gedraagt en dan kom je uit op een strategie. Omdat alle zintuigen tegelijkertijd door het brein verwerkt worden, is de eerste de meest correcte versie, maar omdat ons bewustzijn moeite heeft met focussen op meerdere aspecten van een toestand is het uitzoeken van een strategie veel praktischer. Met een strategie krijg je stap voor stap een overzicht van welke interne mentale toestand hoe gebruikt wordt met alle details van de submodaliteiten afgewisseld met alle externe gedragingen. Een artikel over modelleren zonder te benadrukken hoe belangrijk submodaliteiten zijn is een slecht artikel. Datzelfde geldt overigens voor een artikel over strategieën.
Maar met één strategie ben je er nog niet. Een model vereist dat het compleet genoeg is. Je hebt dus een heel stel strategieën nodig. En dat is het moment waarop het risico op problemen ontstaat. Zoals we gezien hebben is het wereldmodel van een expert veel rijker dan het model van iemand die in de problemen zit. En hierin schuilt het probleem. In de rijkdom van het model van de expert zit het risico dat er ook negatieve aspecten van zijn expertise in verborgen zitten. Helaas is het model van een expert soms te rijk. Soms zitten er negatieve effecten verborgen in het model die alleen overgedragen worden als er genoeg strategieën verzameld zijn om het model compleet genoeg te maken. Je kan stellen dat hoe meer submodaliteiten je door middel van strategieën van de een naar de ander overdraagt, hoe groter de kans is dat er submodaliteiten tussen zitten die negatief kunnen uitpakken omdat ze ook onderdeel zijn van onbewuste negatieve strategieën. Het overdragen van negativiteit is natuurlijk nooit de bedoeling. Toch bestaat het risico dat het op onbewust niveau toch overgedragen wordt op anderen zonder dat men het doorheeft. De conclusie is dan ook dat Jaap Hollander en Anneke Meijer gelijk hebben als zij stellen: “Als de één het kan, kan de ander het leren!” Dat is precies het probleem. Als de een iets op zo'n manier kan dat het tot negatieve problemen kan leiden, dan kan de ander inderdaad die zelfde negatieve effecten overnemen.
Een goed voorbeeld is het innerlijk kind. Aangezien met innerlijk kind geen echt fysiek kind in je lijf bedoeld wordt, gaat het om een model. Het doel van het model is om volwassenen te leren minder serieus te zijn en speelser. Echter, door het te verwoorden als “innerlijk kind” wordt bij de deelnemers van innerlijk kind trainingen de deep structure van de kindertijd geactiveerd. In deze deep structure kunnen allerlei negatieve aspecten zitten waardoor het risico bestaat dat een deelnemer infantiel gaat doen in plaats van speels. Dit probleem is niet specifiek voor iets als innerlijk kind, maar geldt voor elk model dat iemand maakt. Omdat deze negativiteit onbewust overgedragen wordt, heeft men het als het gebeurt dus onvoldoende door. En dat maakt modelleren tot zo'n groot risico dat het onverstandig is om het te doen.
Deep trance identificatie
Het heeft dus helemaal niets te maken met deep trance identificatie. Deep trance identificatie kan wel een rol spelen bij het installeren van een model omdat het een manier is om submodaliteiten van een ander over te nemen, maar het speelt geen rol bij het modelleren. Het is ook nergens voor nodig want door het veranderen van submodaliteiten kan je ook zonder deep trance identificatie een model installeren. Er kleven inderdaad ook risico's aan deep trance identificatie, maar voor deze risico's zijn voldoende tegenmaatregelen te nemen en de gevolgen zijn klein. Als je deep trance identificatie op een goede manier doet, wordt iemand er hooguit emotioneel van als het niet goed gaat. Dat er ooit iemand geweest is die iets stompzinnigs gedaan heeft met Deep trance identificatie, zegt niets over de techniek. Alle NLP technieken zijn wel eens dom gebruikt. In ieder geval heeft het weinig tot niets met modelleren te maken.
In tegenstelling tot modelleren, is het risico van deep trance identificatie dan ook klein. Deep trance identificatie kan je prima gebruiken om alle kennis die je over iemand hebt door je brein op een andere manier te integreren. Dat heeft niets met modelleren te maken, want nergens vindt op het moment van deep trance identificatie op enig moment enige hypnotische suggesties plaats om iets over te nemen van de expert. Deep trance identificatie is dan ook een onderdeel van de NLP Master Practitioner bij The Society of NLP terwijl van modelleren al meer dan tien jaar geen sprake meer van is. Op die manier verwordt het zich beroepen op hun lange ervaring binnen NLP van beide auteurs meer een indicatie van hun onvermogen om up to date te blijven, dan recht van spreken. Ze doen wel wat de echte grondlegger van NLP, Richard Bandler, wil dat ze laten en ze laten wat Richard Bandler wil dat ze doen. Dat is de wereld op zijn kop. Wellicht is het onverstandig om zaken waar je zelf geen ervaring in hebt te voorzien van allerlei oordelen. De kans is dan namelijk groot dat het vooroordelen blijken te zijn.
Model of strategie?
Dat Jaap Hollander en Anneke Meijer de risico's van een compleet model zelf ook aanvoelen, zie je aan hun tips voor modelleren. Niet voor niets raden zij aan: “Spits het doelvermogen aan”. Dat is precies de oplossing voor het bovenstaande risico. Houd op met modelleren en beperk je tot enkele strategieën. Jaap Hollander en Anneke Meijer blijken het met mij eens te zijn. Alleen willen ze waarschijnlijk om nostalgische redenen vasthouden aan de term “modelleren”. Je opleiding komt ook een stuk meer als een school over als je de opleiding afsluit met een dikke scriptie. Want ook al wordt gesuggereerd dat de modelleeropdracht interactief is, in de praktijk komt het neer op het schrijven van een scriptie waar je later nooit meer naar terugkijkt.
De vraag is of dat schadelijk is. Ik ben bang van wel. Modelleren is namelijk zelf ook een model. Net zoals je risico loopt als je naar een innerlijk kind cursus gaat, zo loop je ook risico als je aan het modelleren bent. Want ook al menen Jaap Hollander en Anneke Meijer onterecht dat zij zelf mogen bepalen wat modelleren is, waar het om draait is niet wat zij vinden, maar wat het brein van hun toehoorders ervan begrijpt. Of om preciezer te zijn: aan welke deep structure het brein van de toehoorder het woord “modelleren” verbindt. Het risico bestaat dat de onschuldige toehoorder allerlei ideeën bij modelleren krijgt die in de praktijk slecht werken. En dan is hij slechter af dan hij geweest was wanneer Jaap Hollander en Anneke Meijer opgehouden met modelleren en voortaan zich beperken tot het uitzoeken van strategieën.
Dat de grondleggers van NLP, John Grinder en Richard Bandler, ook reeds lang tot deze conclusie zijn gekomen, is gemakkelijk uit hun publicaties te herleiden. Zelf geven Jaap Hollander en Anneke Meijer ook al aan dat in hun eerste vijf boeken er geen uitleg wordt gegeven over wat modelleren is of hoe je het doet. Zij schrijven: “Je moet tussen de regels door lezen om te achterhalen hoe ze modelleerden.” Dit is een vergissing. In de periode 1970 – 1975 hebben Richard Bandler en John Grinder diverse dingen gedaan die uiteindelijk tot NLP geleid hebben, maar het is onmogelijk voor hen om NLP gebruikt te hebben om NLP te ontwikkelen. Tussen de regels door lezen geeft je dus de verkeerde indruk, maar ik ben blij dat ze toegeven dat ze eigenlijk geen idee hebben wat modelleren is. De enige manier om erachter te komen hoe je modelleerde op de NLP manier was door daadwerkelijk trainingen bij hen te volgen. Het gebrek aan training door de oorspronkelijke grondleggers leidt tot veel misverstanden binnen NLP.
Het is opmerkelijk dat het enige andere boek van Richard Bandler en John Grinder dat genoemd wordt “NLP volume 1” uit 1980 is. Daar wordt over geschreven: “Het oorspronkelijke en erg technische werk over uitvragen, bedenken, gebruiken en installeren van strategieën.” Nergens wordt het woord “model” gebruikt. Grote afwezige is het nu reeds achterhaalde, maar misschien wel de meest gebruikte bron voor NLP: “Frogs into Princes” uit 1979. Dat boek is overgeslagen omdat het misschien wel slecht in het straatje van beide auteurs past. Het woord “modelleren” komt namelijk maar vijf keer voor waarvan een keer in negatieve zin. Nadat Richard Bandler en John Grinder de nadelen van modelleren zelf aan de lijve hadden ondervonden, verlegden ze eind jaren zeventig namelijk hun focus van modelleren naar strategieën. En dan met name naar gegeneraliseerde strategieën, hetgeen wij beter kennen als een NLP techniek. De omslag van model naar techniek is precies wat er in “Frogs into Princes” met de introductie van six-step reframing (werken met delen) en change personal history gebeurt. Dat is de reden waarom vandaag de dag er zoveel nadruk ligt op alle NLP technieken en waarom modelleren zo'n ondergeschoven kindje is. Voor een groot gedeelte is NLP bedoeld om oude negatieve vastgeroeste patronen te stoppen en te vervangen door nieuwe positieve patronen. Als je nog niet gestopt was met modelleren dan is nu de tijd gekomen om dat te doen. Voor een betere wereld.
NLP is krachtiger!
Tenslotte is er nog een klein, maar pijnlijk punt. Sommige NLP trainers hebben de neiging om NLP onnodig naar beneden te halen. Om een voorstelling van zaken te geven waarbij NLP minder zou kunnen dan dat je er in werkelijkheid mee kan. NLP trainers die tegen hun deelnemers steeds zeggen dat zij hun negatieve zelfbeperkende overtuigingen los moeten laten, hebben juist vaak zelf zulke overtuigingen over NLP. Zo ook in dit artikel. Jaap Hollander en Anneke Meijer stellen: “Vandaar dat wij onze cursisten ook adviseren om iets te modelleren dat in het verlengde ligt van wat ze al kunnen.” Natuurlijk is het gemakkelijker om iets te leren dat in het verlengde ligt van wat je al kan. De vraag is of je daar überhaupt wel NLP voor nodig hebt. De claim van Richard Bandler en John Grinder met NLP gaat veel verder. Juist met NLP kan je dingen gemakkelijk leren die op andere manieren juist moeilijk te leren zijn. Daarom heet het eerst boek over NLP “The Structure of Magic”. Met NLP krijg je grip op de onderliggende structuur van mensen die ergens heel erg goed in zijn zodat je er zelf ook heel erg goed in kan worden. Ongeacht of je er nu geschikt voor bent of niet.
Het probleem in de jaren zeventig was juist dat allerlei psychologen, leerlingen van grote therapeuten zoals Virginia Satir, Fritz Perls en Milton Erickson, theorieën bestudeerden maar daar weinig tot niets mee bereikten. Deze psychologen hadden hier geen aanleg voor en ze konden ook niets wat al in hun verlengde lag. Met NLP kregen ze echter de tools in handen om wel dezelfde soort magie in therapie te bereiken. Kortom, NLP is veel krachtiger dan Jaap Hollander en Anneke Meijer suggereren. Natuurlijk is het zo dat iemand met talent het sneller en gemakkelijker oppikt dan iemand zonder talent. Dat zie je ook bij NLP trainers; de een pikt NLP sneller op dan de ander. Maar dat zegt niets over het achterliggende principe van NLP: dat iedereen het vermogen heeft om te bereiken wat hij bereiken wil. Uiteraard zijn daar allerlei fysieke en logische beperkingen. Zo kan je met NLP van je tante geen oom maken en kun je niet zonder ruimtepak op de maan wandelen. Maar om alle normaal menselijke wensen en dromen te bereiken, kan je met NLP aan de slag. Het is onzin om dat te beperken tot slechts die dingen die in het verlengde liggen van wat je al kan.
Wat Jaap Hollander en Anneke Meijer namelijk te weinig benadrukken, is het optimaliseren van strategieën. Ook al heb je een topexpert om strategieën van uit te zoeken, dan nog is de kans groot dat de strategie die je vindt enkele onvolkomenheden kent. NLP heeft daar een aantal mooie stelregels voor waarvan de belangrijkste wel is om feedback in te bouwen. Zolang de strategie die je gebruikt een of meerdere feedbackloops bevat en de flexibiliteit en variëteit heeft om zich aan te kunnen passen aan die feedback dan is het onvermijdelijk dat je hier steeds beter in wordt. Een goed voorbeeld is mijn eigen carrière als DJ. Ik had totaal geen ritmegevoel en ben slecht in het horen van toonsoorten. Toch wilde ik graag leren DJ'n. Ik kon niets wat in het verlengde lag van DJ'n dus als ik het advies van Jaap Hollander en Anneke Meijer had gevolgd was ik er nooit aan begonnen. Ik vond mijn eerste mix prachtig maar dat kwam omdat ik niet in staat was om te horen hoe slecht deze mix was. Het mixen gaf mij echter wel een goed gevoel.
Gelukkig, had ik zeer goede DJ's in mijn omgeving zodat ik toegang had tot experts die beter waren dan ik. Plus, Richard Bandler was mij aan het trainen in NLP. Geen beter experiment om te zien of ik met moderne NLP, het uitzoeken van enkele goede strategieën en flink wat hypnose mijn brein kon trainen om goed te worden in DJ'n. Omdat ik zo slecht erin was, heeft het een paar jaar geduurd. Ik ben blij dat Richard Bandler mij gestimuleerd en gemotiveerd heeft om deze klus toch op te pakken, want ondanks het harde werken en het vele oefenen heeft DJ'n mij uiteindelijk veel meer gegeven. Muziek maken ontspant mij enorm en DJ'n voor een zaal met dansende mensen geeft misschien wel het beste gevoel ter wereld. Dat heb ik allemaal meer te danken aan het inbouwen van feedback in mijn strategie dan aan de briljante strategieën van de topexperts die mij ter beschikking stonden. En ik ben al helemaal blij dat ik nooit het hele model van deze top DJs heb overgenomen want hun levensstijl is qua uren, alcohol gebruik (en soms wat meer dan dat) en instabiele relaties ronduit ongezond. Als ik kan leren DJ'n dan kan jij ook alles bereiken wat je redelijkerwijs kan willen. Dus zoek inspiratie, kracht en vertrouwen in je leven in plaats van onnodige beperkingen.
P.S.
Enkele jaren geleden heb ik een speciale NLP house mix gemaakt met alleen maar positieve boodschappen. Op die manier kan je zelf vaststellen (ook als je niet van house houdt) dat je geen modelleren nodig hebt om ergens heel goed in te worden.
© 2011 – Joost van der Leij
Als uitgesproken tegenstander van modelleren voel ik me geroepen om te reageren op het artikel “Modelleren: als de één het kan, kan de ander het leren!” in INzicht tijdschrift voor NLP jaargang 13 nummer 2. In dit artikel pleiten Jaap Hollander en Anneke Meijer voor modelleren. Kortweg komt hun standpunt erop neer dat modelleren het midden is tussen imiteren en identificeren en dat als mensen het over problemen bij modelleren hebben dit aan deep trance identificatie ligt in plaats van modelleren. Mijn reactie komt erop neer dat Jaap Hollander en Anneke Meijer het over iets anders hebben dan modelleren en dat de problemen die ik zie met modelleren niets te maken hebben met deep trance identificatie, maar met het modelleren zelf.
Omdat Jaap Hollander en Anneke Meijer geen moeite genomen hebben om de kritiek op het modelleren te lezen, laat staan te verwoorden, geef ik deze hier alsnog weer. Aan modelleren kleven drie bezwaren:
Bijna alles wat de moeite waard is om te modelleren is reeds gemodelleerd.
De meeste mensen die zeggen te modelleren hebben geen idee wat modelleren inhoudt.
Met de activiteit van het modelleren worden onnodige risico's genomen omdat het risico bestaat dat met het model ook onbedoelde onbewuste negatieve bijeffecten worden overgedragen.1
In dit artikel zal ik laten zien dat geen van deze drie bezwaren weerlegd wordt. Sterker nog, je ziet precies deze drie bezwaren in het artikel van Jaap Hollander en Anneke Meijer gedemonstreerd worden.
De definitie van modelleren
Jaap Hollander en Anneke Meijer geven als definitie van modelleren: “het in kaart brengen van menselijke vermogens op een zodanige manier dat andere mensen in staat zijn om het vermogen te leren”. Zij geven zelf al aan dat deze definitie slaat op: “wat is modelleren voor ons?” Hun definitie geeft direct al aan dat het over iets anders gaat dan modelleren, want het uitzoeken van een strategie voldoet op zijn minst ook aan deze definitie. Sterker nog, het uitzoeken van een strategie voldoet veel beter aan deze definitie dan het modelleren. Jaap Hollander en Anneke Meijer hebben dan ook een artikel geschreven over het uitzoeken van strategieën en geen artikel over modelleren, hetgeen mijn tweede kritiekpunt onderstreept: de meeste mensen hebben geen idee wat modelleren inhoudt.
Modelleren is het maken van een model. Bijna nergens spreken Jaap Hollander en Anneke Meijer over een model. Continu gaat het over strategieën. Voorbeelden zijn: “Robert Dilts gemodelleerde Disneystrategie”, “De juiste strategie weten ontslaat je niet van ervaring opdoen door veel te doen.” “Daarom is het van belang om toch de innerlijke strategie in kaart te brengen.” Pas op het einde wordt voor het eerst over een model gesproken en zeggen ze: “Je modelleert dan de expert en maakt een overdraagbaar model”. Kijk, dat is een veel betere definitie van modelleren. Nergens wordt een duidelijk onderscheid gemaakt tussen een model en een strategie. Dat is een kwalijke zaak want het vermeende verwijt dat zij claimen te bestrijden is dat “Bandler gezegd heeft dat je hooguit strategieën kunt modelleren.” Als je het daar oneens mee bent, dan moet je dus aantonen dat je iets kan modelleren dat meer is dan alleen een strategie, namelijk een model. Dat je het dan vervolgens bijna alleen maar over strategieën hebt en amper duidelijk maakt wat een model is, ontkracht het hele artikel.
Uiteraard zijn strategieën en een model nauw met elkaar verbonden. Een model is een verzameling strategieën. De in het artikel aangehaalde Robert Dilts zegt het als volgt: “Een van de doelen van het modelleringsproces is om een verzameling van transformaties te vinden die compleet genoeg is zodat een juist en bruikbaar uitdrukken van de deep structure bereikt kan worden.”2 Hier wordt meteen duidelijk waarom de definitie van Jaap Hollander en Anneke Meijer over iets anders gaat dan over modelleren. Modelleren heeft onder andere ten doel om een verzamelingen strategieën (Robert Dilts noemt ze transformaties) te vinden die compleet genoeg is zodat de deep structure van de expert goed tot uitdrukking is gebracht. Kern hierbij is dat modelleren gaat over volledigheid en de deep structure. Het artikel rept nergens over de deep structure en in die zin kunnen we het ook als een oppervlakkig artikel beschouwen.
Wat is modelleren?
Het moge duidelijke zijn dat het artikel van Jaap Hollander en Anneke Meijer alleen gaat over het uitzoeken van hooguit enkele strategieën en dat er geen volledigheid nagestreefd wordt. Ook ontbreekt een goede beschrijving van hoe het modelleringsproces in zijn werk gaat. Je krijgt iets dat op een stappenplan lijkt, maar geen enkele beschrijving van wat je tijdens zo'n stappenplan concreet doet. Met regelmaat wordt er opgesomd wat er allemaal bij het modelleren komt kijken, maar nergens wordt beschreven hoe het proces eruit ziet. Er wordt niets gezegd over de deep structure. De vraag komt dan op: hoe gaat modelleren dan wel in zijn werk?
Het proces is veel eenvoudiger dan gesuggereerd wordt. De moeilijkste stap is het vinden van een expert. Dat wil zeggen iemand die ergens excellent gedrag in vertoont. En niet zo maar excellent gedrag, maar excellenter gedrag dan het beste model dat we tot nu toe gevonden hebben. Jaap Hollander en Anneke Meijer nodigen je uit om de modelleringsverslagen van hun NLP opleiding er op na te slaan en ik ondersteun die oproep. Zodra je daar doorheen kijkt, zie je meteen hoe groot mijn eerste bezwaar is. Er worden allerminst experts gemodelleerd. Het is niet voor niets dat deze enorme verzameling modelleringsverslagen geen enkel praktisch nut met zich meebrengt. Als je jezelf concreet iets excellents wil aanleren dan heb je niets aan deze verslagen.
Het zijn ook geenszins modelleringverslagen die aangeven wat het oude model was en hoe deze nieuwe modellering een verbetering is ten opzichte van het oude model. Als een nieuw model slechter is dan het oude model, dan gebruik je toch het oude model? De waarheid is dat helemaal niemand deze modelleringsverslagen gebruikt. Het gros van alle verslagen gaan over zaken die al lang in de NLP Practitioner opgelost hadden moeten zijn. Als mensen oprecht zo'n vermogen willen aanleren dan geeft dat alleen maar aan hoe slecht de NLP Practitioner opleiding geweest is. Dat kan je de deelnemers niet kwalijk nemen. Maar wel de trainers die hen die opdracht geven of verzaakt hebben de een goede basis te leggen.
Sowieso is het een groot mysterie waar alle topresultaten van het modelleren te vinden zijn. Met regelmaat wordt mij gevraagd of ik een NLP model ken om dit of dat excellent te doen. Over sommige onderwerpen ken ik een goed boek of een goede training, maar er is geen wereldwijd centraal punt waar alle topresultaten van modellering beschikbaar zijn. Voor mij is dat ook overbodig omdat ik modelleren afwijs. Maar als voorstander van modelleren kan je het niet maken om de resultaten niet publiekelijk beschikbaar te maken zodat iedereen ervan kan profiteren. Claimen dat je de wereld verbetert met je modelleringopdrachten zonder daar de resultaten van te kunnen tonen, doet mij te veel denken aan salonsocialisten.
Daar komt bij dat het mij bevreemdt dat de resultaten van al die zogenaamd fantastische modelleringsopdrachten geen weerslag vinden in de NLP opleidingen van Jaap Hollander en Anneke Meijer. Als modelleren werkelijk waarde toevoegt dan is de NLP opleiding van het IEP onder de maat omdat zij deze waardevolle modellen buiten het curriculum houden. Bogen op jarenlange ervaring zonder dat je aan kan geven hoe NLP zich in die jaren ontwikkeld heeft is geen pre. Of, als het klopt wat ik vermoed, als deze modellen allemaal onvoldoende waarde toevoegen aan hun NLP opleiding dan is het proces van modelleren niks meer dan bezigheidstherapie. Het is van tweeën één. In ieder geval is duidelijk dat mijn eerste bezwaar ook nog recht overeind blijft staan: bijna alles wat de moeite van het modelleren waard is, is reeds gemodelleerd.
Maar laten we stellen dat we een expert gevonden hebben die ergens beter in is dan het beste wat NLP tot nu toe te bieden had, zodat we terug kunnen naar het onderwerp: wat is modelleren dan wel. Modelleren is het in kaart brengen van het model dat deze expert zo goed maakt. Jaap Hollander en Anneke Meijer melden terecht dat je ook problemen kan modelleren. NLP gaat ervan uit dat als iemand in de problemen zit dat hij een model van de wereld heeft dat hem onvoldoende mogelijkheden biedt om de problemen op te lossen en dat zodra wij dit model weten te verrijken, zodat er wel voldoende mogelijkheden komen, de problemen verdwijnen. En zo is het maar net.
Waar het bij modelleren van excellent gedrag dus om gaat is het model van de wereld zoals dat in de expert zit in kaart te brengen. Het wereldmodel van de expert bestaat uit het totaal van zijn gedrag en alles dat hij daarover te zeggen heeft. Nu merken Jaap Hollander en Anneke Meijer goed op dat als je aan een expert naar zijn expertise vraagt dat hij dingen terugzegt die onvoldoende te begrijpen zijn. Vandaar dat je van alles wat de expert zegt de deep structure in kaart dient te brengen. Pas dan begrijp je wat de expert werkelijk bedoelt te zeggen, maar zo vaak zo slecht verwoordt.
Een voorbeeld van modellering is op zijn plaats. Een van de bekendste voorbeelden komt van Richard Bandler uit zijn werk met golfers. Gevraag naar hoe de expert zo goed kon golven, antwoordde hij dat het cruciaal is om je eerst in te slaan zodat je in de flow komt waarna je de plek waar je de bal wilt hebben vergroot en dichterbij haalt zodat je direct weet hoe je de bal moet slaan. Het kan aan mij liggen maar zo'n antwoord leert mij niets over golf omdat ik de woorden van de golfer op geen enkele manier aan mijn deep structure kan verbinden. Kortom, ik moet aan de slag om de woorden van de golfer terug te brengen tot taal die ik wel kan verbinden aan mijn deep structure.
Terug naar de vijf zintuigen
NLP heeft voor het modelleren een prachtig uitgangspunt en een prima middel. Het middel is het meta-model omdat je daarmee alle overtredingen van de regels van het meta-model in het antwoord van de expert ter discussie kan stellen. Het meta-model is dus inderdaad verbonden aan modelleren zoals Jaap Hollander en Anneke Meijer schrijven, maar is geen resultaat van het modelleren zoals zij beweren. Het model is het eindproduct van modelleren en je kan geen eindproduct gebruiken als middel om het eindproduct te bereiken. Helaas wordt nergens het NLP uitgangspunt genoemd dat zo cruciaal is voor modelleren. Dit uitgangspunt is dat alles wat mensen zeggen en doen op een zinnige manier teruggebracht kan worden tot de vijf zintuigen.
Het is dus nergens voor nodig om zo'n waslijst te geven van alles wat je dient te modelleren en symbolic modelling van metaforen en symbolen slaat dus ook nergens op, want het enige dat je hoeft te doen om te modelleren is alles wat de expert doet en zegt terug te brengen tot het in kaart brengen van wat hij hoort, voelt, ruikt, proeft, en ziet. Daarbij is het inderdaad zaak zoals de auteurs goed opmerken om zowel intern (mentale toestanden) als extern (gedrag) mee te nemen. De kern van het modelleren, die tot mijn spijt alleen als een soort nagedachte in het artikel staat, is het in kaart brengen van alle submodaliteiten. Richard Bandler wordt er weleens van beschuldigd dat het enige dat hij doet werken met submodaliteiten is. Dat is geen verwijt. Dat is een compliment. Want precies daar ligt de magie van NLP. Het enige dat naast het in kaart brengen van submodaliteiten nodig is, zijn de meta-programma's omdat dit filters zijn die eventueel bepaalde informatie wegfilteren waardoor deze informatie ontbreekt in de submodaliteiten. Het hele verhaal over concepten, overtuigingen, symbolen, metaforen en logische niveaus klinkt wellicht mooi voor op de bühne maar verhult de eenvoud van waar het om draait: het in kaart brengen van submodaliteiten.
Er zijn twee manieren om submodaliteiten in kaart te brengen. Of je kan een bepaalde gemoedstoestand nemen en daar dan alle submodaliteiten uitvragen. Of je kan stap voor stap door het proces gaan dat iemand doorloopt wanneer hij zich excellent gedraagt en dan kom je uit op een strategie. Omdat alle zintuigen tegelijkertijd door het brein verwerkt worden, is de eerste de meest correcte versie, maar omdat ons bewustzijn moeite heeft met focussen op meerdere aspecten van een toestand is het uitzoeken van een strategie veel praktischer. Met een strategie krijg je stap voor stap een overzicht van welke interne mentale toestand hoe gebruikt wordt met alle details van de submodaliteiten afgewisseld met alle externe gedragingen. Een artikel over modelleren zonder te benadrukken hoe belangrijk submodaliteiten zijn is een slecht artikel. Datzelfde geldt overigens voor een artikel over strategieën.
Maar met één strategie ben je er nog niet. Een model vereist dat het compleet genoeg is. Je hebt dus een heel stel strategieën nodig. En dat is het moment waarop het risico op problemen ontstaat. Zoals we gezien hebben is het wereldmodel van een expert veel rijker dan het model van iemand die in de problemen zit. En hierin schuilt het probleem. In de rijkdom van het model van de expert zit het risico dat er ook negatieve aspecten van zijn expertise in verborgen zitten. Helaas is het model van een expert soms te rijk. Soms zitten er negatieve effecten verborgen in het model die alleen overgedragen worden als er genoeg strategieën verzameld zijn om het model compleet genoeg te maken. Je kan stellen dat hoe meer submodaliteiten je door middel van strategieën van de een naar de ander overdraagt, hoe groter de kans is dat er submodaliteiten tussen zitten die negatief kunnen uitpakken omdat ze ook onderdeel zijn van onbewuste negatieve strategieën. Het overdragen van negativiteit is natuurlijk nooit de bedoeling. Toch bestaat het risico dat het op onbewust niveau toch overgedragen wordt op anderen zonder dat men het doorheeft. De conclusie is dan ook dat Jaap Hollander en Anneke Meijer gelijk hebben als zij stellen: “Als de één het kan, kan de ander het leren!” Dat is precies het probleem. Als de een iets op zo'n manier kan dat het tot negatieve problemen kan leiden, dan kan de ander inderdaad die zelfde negatieve effecten overnemen.
Een goed voorbeeld is het innerlijk kind. Aangezien met innerlijk kind geen echt fysiek kind in je lijf bedoeld wordt, gaat het om een model. Het doel van het model is om volwassenen te leren minder serieus te zijn en speelser. Echter, door het te verwoorden als “innerlijk kind” wordt bij de deelnemers van innerlijk kind trainingen de deep structure van de kindertijd geactiveerd. In deze deep structure kunnen allerlei negatieve aspecten zitten waardoor het risico bestaat dat een deelnemer infantiel gaat doen in plaats van speels. Dit probleem is niet specifiek voor iets als innerlijk kind, maar geldt voor elk model dat iemand maakt. Omdat deze negativiteit onbewust overgedragen wordt, heeft men het als het gebeurt dus onvoldoende door. En dat maakt modelleren tot zo'n groot risico dat het onverstandig is om het te doen.
Deep trance identificatie
Het heeft dus helemaal niets te maken met deep trance identificatie. Deep trance identificatie kan wel een rol spelen bij het installeren van een model omdat het een manier is om submodaliteiten van een ander over te nemen, maar het speelt geen rol bij het modelleren. Het is ook nergens voor nodig want door het veranderen van submodaliteiten kan je ook zonder deep trance identificatie een model installeren. Er kleven inderdaad ook risico's aan deep trance identificatie, maar voor deze risico's zijn voldoende tegenmaatregelen te nemen en de gevolgen zijn klein. Als je deep trance identificatie op een goede manier doet, wordt iemand er hooguit emotioneel van als het niet goed gaat. Dat er ooit iemand geweest is die iets stompzinnigs gedaan heeft met Deep trance identificatie, zegt niets over de techniek. Alle NLP technieken zijn wel eens dom gebruikt. In ieder geval heeft het weinig tot niets met modelleren te maken.
In tegenstelling tot modelleren, is het risico van deep trance identificatie dan ook klein. Deep trance identificatie kan je prima gebruiken om alle kennis die je over iemand hebt door je brein op een andere manier te integreren. Dat heeft niets met modelleren te maken, want nergens vindt op het moment van deep trance identificatie op enig moment enige hypnotische suggesties plaats om iets over te nemen van de expert. Deep trance identificatie is dan ook een onderdeel van de NLP Master Practitioner bij The Society of NLP terwijl van modelleren al meer dan tien jaar geen sprake meer van is. Op die manier verwordt het zich beroepen op hun lange ervaring binnen NLP van beide auteurs meer een indicatie van hun onvermogen om up to date te blijven, dan recht van spreken. Ze doen wel wat de echte grondlegger van NLP, Richard Bandler, wil dat ze laten en ze laten wat Richard Bandler wil dat ze doen. Dat is de wereld op zijn kop. Wellicht is het onverstandig om zaken waar je zelf geen ervaring in hebt te voorzien van allerlei oordelen. De kans is dan namelijk groot dat het vooroordelen blijken te zijn.
Model of strategie?
Dat Jaap Hollander en Anneke Meijer de risico's van een compleet model zelf ook aanvoelen, zie je aan hun tips voor modelleren. Niet voor niets raden zij aan: “Spits het doelvermogen aan”. Dat is precies de oplossing voor het bovenstaande risico. Houd op met modelleren en beperk je tot enkele strategieën. Jaap Hollander en Anneke Meijer blijken het met mij eens te zijn. Alleen willen ze waarschijnlijk om nostalgische redenen vasthouden aan de term “modelleren”. Je opleiding komt ook een stuk meer als een school over als je de opleiding afsluit met een dikke scriptie. Want ook al wordt gesuggereerd dat de modelleeropdracht interactief is, in de praktijk komt het neer op het schrijven van een scriptie waar je later nooit meer naar terugkijkt.
De vraag is of dat schadelijk is. Ik ben bang van wel. Modelleren is namelijk zelf ook een model. Net zoals je risico loopt als je naar een innerlijk kind cursus gaat, zo loop je ook risico als je aan het modelleren bent. Want ook al menen Jaap Hollander en Anneke Meijer onterecht dat zij zelf mogen bepalen wat modelleren is, waar het om draait is niet wat zij vinden, maar wat het brein van hun toehoorders ervan begrijpt. Of om preciezer te zijn: aan welke deep structure het brein van de toehoorder het woord “modelleren” verbindt. Het risico bestaat dat de onschuldige toehoorder allerlei ideeën bij modelleren krijgt die in de praktijk slecht werken. En dan is hij slechter af dan hij geweest was wanneer Jaap Hollander en Anneke Meijer opgehouden met modelleren en voortaan zich beperken tot het uitzoeken van strategieën.
Dat de grondleggers van NLP, John Grinder en Richard Bandler, ook reeds lang tot deze conclusie zijn gekomen, is gemakkelijk uit hun publicaties te herleiden. Zelf geven Jaap Hollander en Anneke Meijer ook al aan dat in hun eerste vijf boeken er geen uitleg wordt gegeven over wat modelleren is of hoe je het doet. Zij schrijven: “Je moet tussen de regels door lezen om te achterhalen hoe ze modelleerden.” Dit is een vergissing. In de periode 1970 – 1975 hebben Richard Bandler en John Grinder diverse dingen gedaan die uiteindelijk tot NLP geleid hebben, maar het is onmogelijk voor hen om NLP gebruikt te hebben om NLP te ontwikkelen. Tussen de regels door lezen geeft je dus de verkeerde indruk, maar ik ben blij dat ze toegeven dat ze eigenlijk geen idee hebben wat modelleren is. De enige manier om erachter te komen hoe je modelleerde op de NLP manier was door daadwerkelijk trainingen bij hen te volgen. Het gebrek aan training door de oorspronkelijke grondleggers leidt tot veel misverstanden binnen NLP.
Het is opmerkelijk dat het enige andere boek van Richard Bandler en John Grinder dat genoemd wordt “NLP volume 1” uit 1980 is. Daar wordt over geschreven: “Het oorspronkelijke en erg technische werk over uitvragen, bedenken, gebruiken en installeren van strategieën.” Nergens wordt het woord “model” gebruikt. Grote afwezige is het nu reeds achterhaalde, maar misschien wel de meest gebruikte bron voor NLP: “Frogs into Princes” uit 1979. Dat boek is overgeslagen omdat het misschien wel slecht in het straatje van beide auteurs past. Het woord “modelleren” komt namelijk maar vijf keer voor waarvan een keer in negatieve zin. Nadat Richard Bandler en John Grinder de nadelen van modelleren zelf aan de lijve hadden ondervonden, verlegden ze eind jaren zeventig namelijk hun focus van modelleren naar strategieën. En dan met name naar gegeneraliseerde strategieën, hetgeen wij beter kennen als een NLP techniek. De omslag van model naar techniek is precies wat er in “Frogs into Princes” met de introductie van six-step reframing (werken met delen) en change personal history gebeurt. Dat is de reden waarom vandaag de dag er zoveel nadruk ligt op alle NLP technieken en waarom modelleren zo'n ondergeschoven kindje is. Voor een groot gedeelte is NLP bedoeld om oude negatieve vastgeroeste patronen te stoppen en te vervangen door nieuwe positieve patronen. Als je nog niet gestopt was met modelleren dan is nu de tijd gekomen om dat te doen. Voor een betere wereld.
NLP is krachtiger!
Tenslotte is er nog een klein, maar pijnlijk punt. Sommige NLP trainers hebben de neiging om NLP onnodig naar beneden te halen. Om een voorstelling van zaken te geven waarbij NLP minder zou kunnen dan dat je er in werkelijkheid mee kan. NLP trainers die tegen hun deelnemers steeds zeggen dat zij hun negatieve zelfbeperkende overtuigingen los moeten laten, hebben juist vaak zelf zulke overtuigingen over NLP. Zo ook in dit artikel. Jaap Hollander en Anneke Meijer stellen: “Vandaar dat wij onze cursisten ook adviseren om iets te modelleren dat in het verlengde ligt van wat ze al kunnen.” Natuurlijk is het gemakkelijker om iets te leren dat in het verlengde ligt van wat je al kan. De vraag is of je daar überhaupt wel NLP voor nodig hebt. De claim van Richard Bandler en John Grinder met NLP gaat veel verder. Juist met NLP kan je dingen gemakkelijk leren die op andere manieren juist moeilijk te leren zijn. Daarom heet het eerst boek over NLP “The Structure of Magic”. Met NLP krijg je grip op de onderliggende structuur van mensen die ergens heel erg goed in zijn zodat je er zelf ook heel erg goed in kan worden. Ongeacht of je er nu geschikt voor bent of niet.
Het probleem in de jaren zeventig was juist dat allerlei psychologen, leerlingen van grote therapeuten zoals Virginia Satir, Fritz Perls en Milton Erickson, theorieën bestudeerden maar daar weinig tot niets mee bereikten. Deze psychologen hadden hier geen aanleg voor en ze konden ook niets wat al in hun verlengde lag. Met NLP kregen ze echter de tools in handen om wel dezelfde soort magie in therapie te bereiken. Kortom, NLP is veel krachtiger dan Jaap Hollander en Anneke Meijer suggereren. Natuurlijk is het zo dat iemand met talent het sneller en gemakkelijker oppikt dan iemand zonder talent. Dat zie je ook bij NLP trainers; de een pikt NLP sneller op dan de ander. Maar dat zegt niets over het achterliggende principe van NLP: dat iedereen het vermogen heeft om te bereiken wat hij bereiken wil. Uiteraard zijn daar allerlei fysieke en logische beperkingen. Zo kan je met NLP van je tante geen oom maken en kun je niet zonder ruimtepak op de maan wandelen. Maar om alle normaal menselijke wensen en dromen te bereiken, kan je met NLP aan de slag. Het is onzin om dat te beperken tot slechts die dingen die in het verlengde liggen van wat je al kan.
Wat Jaap Hollander en Anneke Meijer namelijk te weinig benadrukken, is het optimaliseren van strategieën. Ook al heb je een topexpert om strategieën van uit te zoeken, dan nog is de kans groot dat de strategie die je vindt enkele onvolkomenheden kent. NLP heeft daar een aantal mooie stelregels voor waarvan de belangrijkste wel is om feedback in te bouwen. Zolang de strategie die je gebruikt een of meerdere feedbackloops bevat en de flexibiliteit en variëteit heeft om zich aan te kunnen passen aan die feedback dan is het onvermijdelijk dat je hier steeds beter in wordt. Een goed voorbeeld is mijn eigen carrière als DJ. Ik had totaal geen ritmegevoel en ben slecht in het horen van toonsoorten. Toch wilde ik graag leren DJ'n. Ik kon niets wat in het verlengde lag van DJ'n dus als ik het advies van Jaap Hollander en Anneke Meijer had gevolgd was ik er nooit aan begonnen. Ik vond mijn eerste mix prachtig maar dat kwam omdat ik niet in staat was om te horen hoe slecht deze mix was. Het mixen gaf mij echter wel een goed gevoel.
Gelukkig, had ik zeer goede DJ's in mijn omgeving zodat ik toegang had tot experts die beter waren dan ik. Plus, Richard Bandler was mij aan het trainen in NLP. Geen beter experiment om te zien of ik met moderne NLP, het uitzoeken van enkele goede strategieën en flink wat hypnose mijn brein kon trainen om goed te worden in DJ'n. Omdat ik zo slecht erin was, heeft het een paar jaar geduurd. Ik ben blij dat Richard Bandler mij gestimuleerd en gemotiveerd heeft om deze klus toch op te pakken, want ondanks het harde werken en het vele oefenen heeft DJ'n mij uiteindelijk veel meer gegeven. Muziek maken ontspant mij enorm en DJ'n voor een zaal met dansende mensen geeft misschien wel het beste gevoel ter wereld. Dat heb ik allemaal meer te danken aan het inbouwen van feedback in mijn strategie dan aan de briljante strategieën van de topexperts die mij ter beschikking stonden. En ik ben al helemaal blij dat ik nooit het hele model van deze top DJs heb overgenomen want hun levensstijl is qua uren, alcohol gebruik (en soms wat meer dan dat) en instabiele relaties ronduit ongezond. Als ik kan leren DJ'n dan kan jij ook alles bereiken wat je redelijkerwijs kan willen. Dus zoek inspiratie, kracht en vertrouwen in je leven in plaats van onnodige beperkingen.
P.S.
Enkele jaren geleden heb ik een speciale NLP house mix gemaakt met alleen maar positieve boodschappen. Op die manier kan je zelf vaststellen (ook als je niet van house houdt) dat je geen modelleren nodig hebt om ergens heel goed in te worden.
No comments